I-COVID-19 igqamisa isidingo esiphuthumayo sokuqala kabusha umzamo womhlaba wonke wokuqeda isifo sofuba

Balinganiselwa ezigidini eziyi-1.4 abantu abambalwa abathole ukunakekelwa kwesifo sofuba (TB) ngo-2020 kunango-2019, ngokusho kwemininingwane yokuqala ehlanganiswe yi-World Health Organisation (WHO) evela emazweni angaphezu kuka-80- ukwehla ngama-21% kusuka ngo-2019. Izikhala ezilinganiselwe kwakuyi-Indonesia (42%), iNingizimu Afrika (41%), iPhilippines (37%) kanye ne-India (25%).

“Imiphumela ye-COVID-19 idlulela ngalé kokufa nesifo esidalwa yigciwane ngokwalo.Ukuphazamiseka kwezinsiza ezibalulekile kubantu abane-TB kuyisibonelo esisodwa esidabukisayo sendlela ubhubhane oluthinta ngokulinganayo abanye abantu abampofu kakhulu emhlabeni, abebevele besengozini enkulu ye-TB, ”kusho uDkt Tedros Adhanom Ghebreyesus, uMqondisi-Jikelele we-WHO."Le mininingwane edabukisayo ikhomba isidingo sokuthi amazwe enze ukuhlinzekwa kwezempilo emhlabeni wonke kube yinto ehamba phambili njengoba esabela futhi elulama kulolu bhubhane, ukuqinisekisa ukutholakala kwezinsizakalo ezibalulekile ze-TB nazo zonke izifo."

Ukwakha izinhlelo zezempilo ukuze wonke umuntu athole izinsiza azidingayo kubalulekile.Amanye amazwe asezithathile kakade izinyathelo zokunciphisa umthelela we-COVID-19 ekulethweni kwezinsizakalo, ngokuqinisa ukulawula ukutheleleka;ukwandisa ukusetshenziswa kobuchwepheshe bedijithali ukunikeza izeluleko nokusekelwa okukude, kanye nokuhlinzeka ngokuvimbela nokunakekelwa kwe-TB yasekhaya.

Kodwa abantu abaningi abane-TB abakwazi ukufinyelela ukunakekelwa abakudingayo.I-WHO inovalo lokuthi kungenzeka ukuthi bangaphezu kwengxenye yesigidi abantu abengeziwe ababulewe yi-TB ngo-2020, ngenxa nje yokuthi abakwazanga ukuthola ukuxilongwa.

Lena akuyona inkinga entsha: ngaphambi kokuba i-COVID-19 igadle, igebe phakathi kwenani elilinganiselwe labantu abaphathwa i-TB unyaka ngamunye kanye nenani lonyaka labantu ababikwa ngokusemthethweni njengoba kwatholakala ukuthi bane-TB lalicishe libe izigidi ezintathu.Lo bhubhane usenze saba sibi kakhulu isimo.

Enye indlela yokubhekana nalokhu iwukuhlolelwa i-TB okubuyiselwe futhi okuthuthukisiwe ukuze kubonakale ngokushesha abantu abanegciwane le-TB noma isifo sofuba.Isiqondiso esisha esikhishwe yi-WHO ngoSuku Lomhlaba Lwe-TB sihlose ukusiza amazwe ahlonze izidingo ezithile zemiphakathi, inani labantu abasengozini enkulu ye-TB, nezindawo ezithinteke kakhulu ukuze kuqinisekiswe ukuthi abantu bangafinyelela izinsizakalo zokuvimbela nokunakekela ezifanele kakhulu.Lokhu kungafezwa ngokusetshenziswa okuhlelekile kwezindlela zokuhlola ezisebenzisa amathuluzi amanoveli.

Lokhu kufaka phakathi ukusetshenziswa kokuhlolwa kokuxilonga okusheshayo kwamangqamuzana, ukusetshenziswa kosizo lwekhompiyutha ukuze kuhunyushwe i-chest radiography kanye nokusetshenziswa kwezindlela ezibanzi zokuhlolelwa i-TB abantu abaphila ne-HIV.Izincomo zihambisana nomhlahlandlela wokusebenza ukuze kube lula ukukhishwa.

Kodwa lokhu ngeke kwanele kukodwa.Ngo-2020, embikweni wakhe awubhekise ku-United Nations General Assembly, uNobhala Jikelele we-UN wakhipha izincomo eziyi-10 ezibalulekile okufanele amazwe azilandele.Lokhu kufaka hlangana ukuvuselela ubuholi obuphezulu kanye nokwenziwayo emikhakheni eminingi ukuze kwehliswe ngokushesha ukufa kwe-TB;ukwanda kwezimali;ukuqhubekisela phambili ukuhlinzekwa kwezempilo jikelele ekuvimbeleni nasekunakekelweni kwe-TB;ukubhekana nokungazweli emishanguzweni, ukukhuthaza amalungelo abantu kanye nokuqinisa ucwaningo lwe-TB.

Futhi ngokubaluleke kakhulu, kuzobaluleka ukunciphisa ukungalingani kwezempilo.

“Emakhulwini amaningi eminyaka, abantu abane-TB bebephakathi kwabanganakwa kakhulu nabasengozini.I-COVID-19 iqinise ukungafani kwezimo zokuphila kanye nekhono lokufinyelela izinsiza ngaphakathi naphakathi kwamazwe,” kusho uDkt Tereza Kasaeva, uMqondisi woHlelo Lomhlaba Wonke Lwe-TB lwe-WHO.“Manje kufanele senze umzamo omusha wokusebenzisana ukuze siqinisekise ukuthi izinhlelo ze-TB ziqine ngokwanele ukuze zilethe noma yisiphi isimo esiphuthumayo esikhathini esizayo - futhi sibheke izindlela ezintsha zokwenza lokhu.”


Isikhathi sokuthumela: Mar-24-2021